Het geslacht Raaigras (Lolium) kent in ons land 4 soorten: Engels raaigras (Lolium perenne), Italiaans raaigras (Lolium multiflorum), Dolik (Lolium temulentum) en Vlasdolik (Lolium remotum). De laatste twee kom je niet meer tegen, het zijn akkeronkruiden en sporadisch wordt er nog een waarneming gedaan vanuit uitzaai. De eerste twee kom je regelmatig tegen in de stad, waarbij het Engels raaigras veel algemener is dan het Italiaanse.
Engels raaigras overal om je heen
Engels raaigras komt waarschijnlijk uit het Middellandse Zeegebied. In Oxfordshire in Engeland werd het begin zeventiende eeuw gekweekt. Sindsdien is het via handel in Nederland geïntroduceerd. Vervolgens zijn er verschillende rassen gekweekt met steeds aanpassingen om het zo voedzaam mogelijk te maken voor het vee. Maar ook als inzaai in plantsoenen, tuinen en sportvelden is het terug te vinden. Engels raaigras vormt spruiten en wanneer het gemaaid wordt maakt het nieuwe spruiten. Door de spruitvorming krijg je dichte zoden en dat is vooral geschikt voor een glad gazon. Omdat het ook in bermen wordt gebruikt en speelveldjes is het een echte stadsplant geworden. Het gras kan heel goed tegen betreding en kan eindeloos worden gemaaid. Bovendien is het zo overheersend dat andere soorten gras of planten bijna geen kans krijgen, zo ontstaan er strakke gazons, glanzend groen met af en toe misschien een madeliefje of klavertje.
Het Engels raaigras is zowel vegetatief als bloeiend goed te herkennen Vegetatief is het jongste blad van een spruit in knop samengevouwen. De onderkant van het blad is glanzend. Het tongetje is vliezig en kort en de bladen hebben vaak kleine oortjes. Bloeiend herken je het gras aan de platte aartjes die afwisselend aan weerskanten van de stengel zitten. Er zijn uitsparingen in de stengel waar het aartje tegenaanzit. Het zijn net kleine platte waaiertjes. Daar waar het aartje tegen de stengel zit, zit geen kelkkafje, alleen aan de buitenkant zit een kelkkafje. Dit kelkkafje is ongeveer half zo lang als het gehele aartje. Alleen het bovenste aartje in de bloeiwijze heeft twee kelkkafjes. Het aartje bestaat uit vier of meer bloemen. Bloeiend hangen de helmdraden en helmhokken in prachtige x-vorm naar buiten. De stempel is wit en veervormig. De stengel van Engels raaigras is kaal evenals de as van de bloeiwijze.
Italiaans raaigras versus Engels raaigras
Een gras dat veel lijkt op Engels raaigras is Italiaans raaigras. Ook dit gras kom je af en toe tegen in de stad. Italiaans raaigras komt ook uit het Middellandse Zeegebied en is in cultuur genomen in Italië en later naar het noorden gekomen. Italiaans raaigras is een kortlevende plant die minder geschikt is voor weilanden. Het wordt wel ingezaaid als groenbemester in bermen.
Het duidelijkst verschilt Engels raaigras van Italiaans raaigras als het bloeit. Het lemma van Engels raaigras is ongenaald of kort stekelpuntig. Het lemma van Italiaans raaigras heeft een 5 tot 10 mm lange naald. Vegetatief kan je Engels raaigras ook onderscheiden van Italiaans raaigras door te kijken naar het jongste blad van een spruit. Als je dat doorknipt zie je bij Engels raaigras een samengevouwen blad en bij Italiaans is het ingerold. De stengel van Italiaans raaigras is naar boven toe ruw evenals de as van de bloeiwijze, dit in tegenstelling tot het Engels raaigras dat een kale stengel en as van de bloeiwijze heeft.
.
Gebreken van een gras als gazonplant
Engels raaigras heeft ook zo zijn tekortkomingen het is gevoelig voor aantasting van schimmels, deze schimmels zijn weer interessant voor paddenstoelenliefhebbers maar de bezitters van een gazon zien ze liever niet verschijnen. Lelijke cirkels in het gras of giftig Echt moederkoren (Claviceps purpurea) of een rare roze sponzige schimmel namelijk Warrige graskorstzwam (Laetisaria fuciformis) en vlekkerige oranje plekken van Kroonroest (Puccinia coronata) maken je gazon er ook niet mooier op. Het is wel leuk om te kijken of je deze schimmels ook tegenkomt op het Engels raaigras. Het Echt moederkoren heeft wel een reputatie het is namelijk een schimmel die zeer giftig is voor zowel mens als dier. In het verleden kwam het veel vaker voor dan tegenwoordig en dat komt omdat het zaad nu geschoond wordt.
Een ander gebrek is dat het niet goed groeit in de schaduw. Bij verdere bestudering kwam ik erachter dat niet alleen Engels raaigras wordt ingezaaid maar dat er een hele reeks grassen worden gebruikt om het perfecte gazon of het perfecte voetbalveld te creëren. En dat zijn typisch grassen die ook veel in de stad worden gevonden. Er wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van Veldbeemdgras (Poa pratensis) vanwege de sterke, diepe beworteling en de vorming van ondergrondse uitlopers. Dit maakt het grasveld sterker. Veldbeemdgras kiemt echter trager dan Engels raaigras dus wordt het aangevuld met Engels raaigras dat wel snel kiemt. Rood zwenkgras (Festuca rubra) kan goed tegen schaduw en zorgt dan voor een gazon dat er ook goed uitziet op schaduwplekken. Maar ook Hard zwenkgras (Festuca brevipila) wordt gebruikt met als kwaliteit dat het goed tegen droogte kan. Gewoon struisgras (Agrostis capillaris) is dan weer geschikt voor siergazons en voor golfterreinen omdat het zo fijn is en viltig, het kan echter minder goed tegen betreding. Zelfs Ruwe smele (Deschampsia cespitosa) en Rietzwenkgras (Schedonorus arundinaceus) worden gebruikt om het gras te versterken want het kan goed tegen droogte. Om al deze grassen vegetatief op naam te brengen is er een vegetatieve grassensleutel gemaakt door Peter Wetzels. Daar vind je de meest voorkomende grassen in Amsterdam en omgeving. Alle bovengenoemde grassen zijn er vegetatief mee op naam te brengen.
Engels raaigras en droogte
Ook al proberen we het Engels raaigras alsmaar aan te passen aan ziekte en betreding, al met al blijft er een zwakke plek over en die is dat het niet tegen droogte kan en dat was zichtbaar tijdens een aantal droge zomers. Er waren hele velden met verdroogd geel gras. Dit gaf wel weer kansen aan andere grassen en planten in het jaar erop, die gebruik konden maken van de open plekken. Maar met de klimaatverandering zal er dus ook een verandering in begroeiing van grassen komen. Grassen die wel bestand zijn tegen droogte. Je ziet in de stad al veranderingen in toename van grassen die goed tegen droogte kunnen zoals: Europese Hanenpoot (Echinochloa crus-galli), Stijf straatliefdegras (Eragrostig multicaulis), Harig vingergras (Digitaria sanguinalisen) en Glad vingergras (Digitaria ischaemum), Draadgierst (Panicum capillare) en Pluimgierst (Panicum miliaceum).
Bronnen
Engels raaigras op Verspreidingsatlas
Italiaans raaigras op Verspreidingsatlas
Heukels’ Flora, 24e druk
Nederlansdse Oecologische Flora, deel 5
Diverse commerciële websites met gazon inzaai
Echt moederkoren op Verspreidingsatlas
