Akkerplant of niet?
Luzerne is niet alleen een belangrijke akkerplant, maar verschijnt ook regelmatig in het stedelijk landschap. In wegbermen en andere grazige delen van de stad wordt de soort vaak bewust ingezaaid, terwijl verspreiding soms ook plaatsvindt via vogelzaad. Als groenbemester speelt luzerne een cruciale rol: dankzij de samenwerking met Rhizobium-bacteriën wordt stikstof uit de lucht vastgelegd en beschikbaar gemaakt voor het bodemleven. Daarmee verrijkt de plant arme bodems en verbetert hij de vruchtbaarheid. Tegelijkertijd is luzerne een waardevol veevoedergewas, rijk aan eiwitten en goed geschikt voor melkvee, paarden en kleine grazers. In stedelijke context duikt de plant bovendien op in boomspiegels, waar ze zowel functioneel als decoratief wordt ingezet, of ontsnapt uit tuinen en voerplaatsen.
Herkenning
Herkenning van de alfalfagroep is doorgaans niet moeilijk: ze onderscheiden zich van de ‘echte’ klavers door langwerpige bladeren: grootste breedte boven het midden en een uitgerande en gepunte top. Tevens zijn de peulen eigenlijk nooit echt recht. Verder is luzerne (Medicago sativa) blauwpaars, zowel in de knop als bijna uitgebloeid, maar helemaal consistent is de kleur niet. Het is mogelijk licht blauwpaars tot zwart blauwpaars, als de Zwart-blauwe rapunzel, tegen te komen. Voorbeelden zijn te vinden op verspreidingsatlas en Saxifraga. In een artikel op de Minnesota Crop News wordt de kleurenpracht van Alfalfa bezongen. Zeker de foto van Craig Sheaffer in het midden van het artikel laat een grote variatie aan kleuren zien. In het onderschrift wordt ook melding van sikkelklaver (M. falcata) gemaakt als ondersoort van M. sativa. Bloemkleur alleen is echter onvoldoende voor een zekere determinatie. Het is essentieel om ook naar de windingen van de vruchten te kijken: bij luzerne variëren die van één tot drie, met een holte in het midden.
Bij Sikkelklaver is de vrucht vrijwel recht tot hooguit een halve winding lang. Exemplaren die tussen een halve en één winding vertonen, kunnen wijzen op kruisingen.
Wat betreft de herkenning van luzerne gaat het om de combinatie van kenmerken, deze zijn:
- Bladeren 2-3 cm lang, met grootste breedte boven het midden
- Bladtop getand
- Steunbladeren smal, met maximaal 1 tandje
- Bloemen wit tot diep paarsblauw
- Peulen sikkelvormig, van 1 tot 1.5 cm lang
- Windingen 1 – 3
Het bovenstaande maakt herkenning soms lastig, zeker waar het gaat om de vergelijking met sikkelklaver. Wat betreft de herkenning van de twee soorten en de kruising, daarover in een een andere aflevering meer.
Luzerne als akkerbouwgewas
Luzerne, internationaal bekend als alfalfa, is een van de meest gebruikte landbouwgewassen ter wereld. Onder ideale omstandigheden kan het tot wel twaalf keer per jaar worden geoogst. Het gewas staat bekend om zijn veelzijdige eigenschappen: het verrijkt de bodem door stikstofbinding en levert een eiwitrijke aanvulling op het dieet van landbouwdieren. Dankzij het diepe wortelstelsel, dat tot 4,5 meter kan reiken, is luzerne bovendien goed bestand tegen droogte en draagt het bij aan een betere bodemstructuur.
Hoewel luzerne in beperkte mate door mensen wordt geconsumeerd: voornamelijk in de vorm van kiemen, ligt de grootste waarde in het gebruik als veevoer. Het stimuleert de herkauwactiviteit en helpt pensverzuring bij melkvee te voorkomen, waardoor het een belangrijk onderdeel vormt van duurzame veehouderijpraktijken (Natuurrijk Limburg). Wereldwijd wordt de betekenis van luzerne erkend en gewaardeerd, zoals ook benadrukt door de FAO.
Luzerne op je bord
Behalve als gewas voor veevoeder is luzerne ook een gewaardeerde bron van vitame (C en K), foliumzuur en diverse andere mineralen, voor mensen. Vooral in de fase waarin alfalfa over het algemeen wordt geconsumeerd, de fase direct na het ontkiemen, is het een bron van plantaardige eiwitten (zie aheatlylife.nl).
