Op een parkeerplaats in een wijk van de zestiger jaren in Breda zag ik afgelopen zomer een rommelig en viltig plantje. Het plantje verdient geen schoonheidsprijs. Eerst dacht ik aan een mishandelde bleekgele droogbloem (Gnaphalium luteoalbum). Dichterbij gekomen zag het er toch heel anders uit. Mede dankzij Obsidentify kwam ik op de juiste naam: dwergviltkruid (Logfia minima). Dat plantje kende ik alleen van heidegebieden. Een paar weken later ontdekte ik een twintigtal exemplaren op een ander parkeerterrein, nu in het centrum.
Dwergviltkruid is een eenjarig plantje uit de composietenfamilie. De soort is inheems in het grootste deel van Europa en komt vrijwel uitsluitend voor op open, arme zandgrond. De plant is vrijwel geheel bedekt met fijne, witte haartjes. De bloei is in de maanden juli tot september. De vijfkantig piramidevormige bloeiwijzen, de hoofdjes, zitten in kleine aantallen bijeen en bestaan steeds uit ongeveer vijf tweeslachtige bloemen en een groot aantal eenslachtige vrouwelijke bloemen. De bloemkronen zijn geelachtig. De plant is meestal duidelijk gaffelvormig vertakt.
Over de geslachtsnaam ’Logfia’ heb ik lang zitten puzzelen. Zou de plant genoemd zijn naar een botanicus met een moeilijke achternaam? Of een dorp in zuidelijke streken? Aad van Diemen kwam met de oplossing: Logfia is het anagram voor Filago. Tot voor kort was dat de geslachtsnaam van dwergviltkruid. In de Flora Alpina van 2004 (Aeschimann et al.) komt nog een andere variant van de geslachtsnaam voor: Oglifa! Ook een anagram. De oude geslachtsnaam ‘Filago’, die nog steeds wordt gebruikt voor een drietal soorten in Nederland, komt van ‘filum’ en dat betekent ‘draad’ of ‘spinsel’. Niet zo gek als je naar de viltige beharing kijkt. De soortaanduiding ‘minima’ is gewoon ‘kleinste’ of ‘zeer klein’.
Zo af en toe komt dwergviltkruid in het nieuws. Op 10 januari 2011 verscheen bij Nature Today een opmerkelijk artikel met als titel: ‘Dwergviltkruid neemt bezit van Zwolse tennisbaan’. Op een al jaren verlaten tennisbaan in Zwolle verschenen tienduizenden exemplaren van de plant die toen nog de naam Filago minima had. Niet alleen het aantal was opmerkelijk maar ook dat er een gemiddelde hoogte van 28 centimeter werd gemeten. In de vakliteratuur staat dat ze een hoogte van 15 cm bereiken. In de FLORON-Nieuwsbrief van het District Beneden-IJssel van april 2011 stond een uitvoerig artikel over deze kwestie met als titel: “Onverwachte plantensoorten op een verlaten tennisbaan in Zwolle”. Vermeldenswaard is dat de bodem van de tennisbaan bestond uit gravel.
Een ander nieuwsfeit over dwergviltkruid verscheen op 22 juni 2024 op de website van RTV Drenthe onder de titel ‘De woestijn bloeit: ook in Drenthe’. Op een zandverstuiving bij Havelte zag je overal een grijze waas over het gebied. Allemaal dwergviltkruid!
