Klaverzuring roder in het stadse hitte-eiland

Ooit kwam in ons land één klaverzuringsoort voor: de witte (Oxalis acetosella). Maar dat is lang geleden. Diverse Klaverzuringen uit andere continenten verwilderen momenteel vanuit moestuin, siertuin, kuip of vensterbank. Zie onderstaande determinatietabel.

Wetenschappelijke naam	Nederlandse naam	Oorsprong	Bovengrondse stengel, ondergrondse wortelknol	Bladkleur, aantal deelblaadjes	Bloemaantal en -kleur
O. acetosella	Witte klaverzuring	Inheems	Bladloos, onopvallend	Groen, 3	Alleenstaand, wit/roze
O. articulata	Knolklaverzuring	Zuid-Amerika	Bladloos, dik en geleed	Groen, 3	Alleenstaand, purper/roze/wit
O. corniculata	Gehoornde klaverzuring	Azië	Bebladerd, wortelend op knopen, onopvallend	Groen of roodpaars, 3	Verscheidene bijeen, geel
O. debilis	Stippelklaverzuring	Zuid-Amerika	Bebladerd, opvallend, met ook kleinere broedbolletjes	Groen, 3	Verscheidene bijeen, roze/purper

O. dillenii	Knobbelklaverzuring	Noord-Amerika	Bebladerd, niet wortelend op knopen, onopvallend	Groen, 3	Verscheidene bijeen, geel
O. exilis	Kleine klaverzuring	Australië, Nieuw- Zeeland
O. latifolia	Brede klaverzuring	Zuid-Amerika
O. pes-caprae	Knikkende klaverzuring	Zuid-Afrika
O. purpurea	Bowie’s klaverzuring	Zuid-Afrika
O. stricta	Stijve klaverzuring	Noord-Amerika	Bebladerd, niet wortelend op knopen, onopvallend	Groen, 3	Verscheidene bijeen, geel
O. tetraphylla	Geluksklaver	Mexico	Bladloos,	Groen, 4
O. triangularis	Zuid-Amerika	Zuid-Amerika	Bladloos, onopvallend, geschubd	Paars, 3	Verscheidene bijeen, bleekroze

Veruit de bekendste soort uit bovenstaande tabel is Gehoornde klaverzuring (O. corniculata). Sommige individuen van deze klaverzuring hebben groen blad. Van anderen is het blad roodpaars gekleurd. Een Japans onderzoeksteam ontdekte met behulp van microscopie dat bladkleur bepaald wordt door pigmenten in de epidermiscellen. Hoe meer van die pigmenten (anthocyaninen) in het blad zitten, hoe roder de bladkleur.

Hetzelfde team ontdekte ook dat de hoeveelheid bladpigmenten genetisch bepaald wordt. Bladkleur blijkt dus niets te maken te hebben met de leeftijd van het blad, of samenstelling van de bodem. Mutaties in verschillenden genen in het DNA, dat codeert voor aanmaak van deze pigmenten, blijken verantwoordelijk voor de bladkleur van gehoornde klaverzuring. Met experimenten in klimaatcellen ontdekten de onderzoekers dat deze pigmenten het blad beschermen tegen licht- en droogtestress. Een blad vol anthocyaninen raakt minder snel beschadigd bij een overmaat aan UV-straling en droogte. Gewapend met de nieuw opgedane kennis bekeken de onderzoekers foto’s van gehoornde klaverzuringen op het natuurplatform iNaturalist. Ze vonden een correlatie tussen de mate van verstedelijking en bladkleur. Hoe meer asfalt en beton op de foto rond een plantje, hoe hoger het percentage stijve klaverzuringen met rode bladkleur.

Locaties van 9561 foto’s van gehoornde klaverzuring op iNaturalist (links) en verdeling van bladkleur op die foto’s over groene, halfgroene en versteende omgeving (rechts) – afbeelding: Science Advances

Het stadse hitte-eiland is een uitdagende leefomgeving. Er is weinig beschutting tegen UV-straling, en de kans op uitdroging is hoog. Gehoornde klaverzuring kan hier overleven dankzij selectie op mutaties, die coderen voor de aanmaak van pigmenten in het blad. Deze beschermen de plant tegen overmatige zonnebrand en droogte.