Ode aan de Ronde ooievaarsbek

Geplaatst op door
De kroonbladen van Ronde ooievaarsbek zijn roze met een witte basis. In tegenstelling tot de andere kleinbloemige soorten zijn de kroonbladen niet tot weinig uitgerand.

Ronde ooievaarsbek Geranium rotundifolium is voor het eerst in Nederland vermeld in een ongedateerd manuscript van Jean Franquinet, een apotheker en natuuronderzoeker uit Maastricht. De vindplek was op de Sint Pietersberg en het jaar vermoedelijk 1838. Tot in 1861 werd de soort hier nog aangetroffen, maar is uiteindelijk weer verdwenen. In de eeuw daarna volgden meer vondsten in Zuid-Limburg, o.a. in Maastricht (1868), Asselt (1950) en Itteren (1968). Ook elders in het land werd de soort waargenomen, o.a. in Apeldoorn (1897), Leiden (datum onbekend) en Gorinchem (1913).

Ronde ooievaarsbek (foto: Minne Feenstra) staat vaak op stenige biotopen. De stengels zijn vaak opvallend rood van kleur.

In eerste instantie werd de soort vooral als adventief beschouwd, maar al snel werd duidelijk dat de soort ingeburgerd mocht heten. Daarna volgde de discussie of de soort dan inheems of uitheems is. De soort dook immers telkens op bij sterk door menselijke activiteiten bepaalde standplaatsen. De soort werd daarom in eerste instantie als uitheems bestempeld. Ronde ooievaarsbek is een warmteminnaar en werd vooral in stenige biotopen gevonden. Dergelijke biotopen warmen snel op in de zon. De soort werd dus voornamelijk in stedelijk gebied aangetroffen. Enige tijd later heeft men toch besloten dat de soort inheems moet zijn; Nederland zat immers aan het randareaal van de oorspronkelijke verspreiding van de soort.

Vegetatief is de soort met een loep te herkennen aan de ongelijke, stijve beharing op de bladsteel. Met een loep zijn tevens zeer korte (0,5 mm) klierharen zichtbaar (de witte stipjes tussen de lange haren).

Ondanks het feit dat Ronde ooievaarsbek steeds vaker werd gevonden, hield de soort lang niet overal stand en is ook lange tijd erg zeldzaam gebleven. Pas in de recente 30 jaar is de soort aan een enorme opmars begonnen en heeft heel Nederland gekoloniseerd. Dit is waarschijnlijk te danken aan klimaatopwarming. We kunnen verwachten dat deze soort de komende jaren nog sterk gaat toenemen. Als je hem eenmaal een paar keer gezien hebt, ga je de soort ook in vegetatief stadium herkennen en dan kom je er snel achter dat de soort inderdaad al een heel stuk algemener is dan je in eerste instantie dacht.

Ronde ooievaarsbek heeft vaak “hoekige” blaadjes met rode vlekjes bij de bladinsnijdingen. Dit laatste kenmerk komt ook veel voor bij Slipbladige ooievaarsbek en is niet uniek voor Ronde ooievaarsbek.

Over Niels Eimers

Ik werk bij een ecologisch adviesbureau in Nijmegen en inventariseer natuurgebieden in het hele land. Ik verricht voornamelijk flora- en vegetatiekarteringen. Ik ben verder actief als plantenvalidator op waarneming.nl en ga in de weekenden met grote regelmaat struinen, op zoek naar bijzondere planten! :-)