Sorry voor de “originele” titel, maar hij was te mooi om te laten liggen. De titel had ook “Een zege voor dit kruid” kunnen zijn. Daar over meer. Maar goed, dit verhaal gaat dus over Zegekruid (Nicandra physalodes). We hebben hier niet over een stoepplantje dat in een verscholen hoekje groeit maar over een stoepstruik. Maar aangezien het officieel geen struik is noem ik dit een stoepPLANT. Want groot is hij zeker. Zegekruid kan makkelijk 1,50 meter worden. Dus opvallen doet de plant zeker. Ook de bloemen zijn best wel groot.
Zegekruid is een relatief jonge plant in Nederland. Hij is pas sinds 1975 veel waargenomen en pas in 1990 ingeburgerd. Alleen Joop de Wilde heeft aandacht besteed aan deze plant terwijl dit al bijna 10 jaar geleden is. Dus vond ik dat het tijd was er nu nog meer over te vertellen. De aanleiding was dat mijn eerste waarneming van Zegekruid een paar jaar terug hier in Gouda was in een boomspiegel. Leuk maar het opvallende was dat ik Zegekruid jaar een paar jaar later terug zag. Een keer in een moestuin en pas geleden bij iemand in de tuin. Niet als tuinplant maar als zaailing tussen de Melkdistels, Ganzenvoeten e.d.
Alhoewel de plant al terug te vinden is in de Flora Batava uit1865. Kennelijk werd de plant toen al af en toe waargenomen. Zegekruid is van origine een attractieve tuinplant vanwege de opvallend grote blauwe bloemen en mooie vruchten afkomstig uit Peru. Misschien kent iedereen een bekender familielid uit de Nachtschadefamilie (Solanaceae), die er veel op lijkt, behalve de kleur dan, de Lampionplant (Physalis), deze is in het najaar pompoen-oranje. Zegekruid zie je soms ook terug in bloemstukken. Zoals veel leden van de Nachtschade familie wordt hij giftig genoemd. Maar dit is omstreden. Sommige zeggen sterkgiftig sommige zeggen zwakgiftig.
Om terug te komen op de herkomst. Veel planten werden vroeger meegenomen om de, vaak rijkere, mensen te laten zien hoe mooi de planten uit verre werelddelen wel niet waren. Japanse duizendknoop is zo’n voorbeeld. Tussen 1829 en 1841 in Europa ingevoerd door de bekende arts/botanicus Philipp Franz von Siebold. Moet je nu eens zien! Een echte probleemplant. Persoonlijk denk ik dat dit met Zegekruid niet zo’n vaart zal lopen.
Oh ja, dan die naam. De Nederlandse naam is afkomstig van het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam, namelijk Nicandra. Deze naam is afgeleid van het Griekse woord Nicandros. Nike dat “overwinning” betekent en het woord Andros dat “man” betekend. Dus totaal “man van zege”. Het woord man is voor het gemak weggehaald en het is dus Zegekruid geworden. U ziet meteen waar het sportschoenenmerk Nike zijn naam vandaan haalt.
De officiële wetenschappelijke naam is Nicandra physalodes. Nicandra is als eerbetoon aan Nicander van Colophon. Hij was een Alexandrijns grammaticus, dichter en geneesheer en leefde in ca. 150 v.Chr. Van hem zijn o.a. twee geneeskundige leerdichten bewaard: de Theriaca , over middelen tegen de beet van gifslangen, en Alexipharmaca, over middelen tegen vergiftigde spijzen.
Physalodes betekend “gelijkend op Physalis”. Physalis komt van het Griekse woord Physa dat “blaasje of luchtbel” betekend. Dit verwijst naar de de opvallende luchtbelachtig kelk die de vrucht omhult en een kenmerk is voor planten uit het geslacht Physalis, onder andere bekend van die Lampionplant. Het voegsel Odes is een Grieks woord dat “gelijkend op” betekent.
