Gele klaverzuringen en hoe houd je ze uit elkaar
Er zijn drie klaverzuringen met gele bloemen die zich prima thuis voelen in onze steden. Dat zijn Gehoornde klaverzuring (Oxalis corniculata), Stijve klaverzuring (Oxalis stricta) en Knobbelklaverzuring (Oxalis dillenii). Ze kunnen heel veel op elkaar lijken zoals op onderstaande afbeelding te zien is. Zo op het eerste gezicht dezelfde soort groene hartvormige blaadjes, en kleine gele bloemetjes.
Vestiging in de steden
De Gehoornde klaverzuring heeft zich als eerste in Nederland gevestigd in de zestiende eeuw. Deze klaverzuring vind je bijna bij elke inventarisatie in de stad. Meestal staat ze tegen de zonnige gevels en muurtjes aan, tussen de voegen van de stoeptegels. Een matje van plantjes met meestal roodbruine tot paarse blaadjes, soms echter met groene blaadjes die vanaf april tot aan de herfst bloeien met gele vijftallige bloemetjes. De matjes ontstaan doordat de plant kruipend is en wortelend op de knopen. Dit plantje kan nogal variëren in uiterlijk en kan daardoor verward worden met de andere twee geelbloeiende klaverzuringen.
De Stijve klaverzuring is daarna in onze steden neergestreken. Stijve klaverzuring is een soort die vanuit Noord-Amerika in Europa is geïntroduceerd. De soort is in 1658 in de Botanische tuin van Oxford aangeplant. Dit is een plantje met uitsluitend groene blaadjes en ook vijftallige gele bloemetjes bloeiend van juni tot oktober. Deze klaverzuring staat meer rechtop op meer schaduwrijke plekjes, vaak in moestuinen en op wat vochtiger voedselrijke grond in de stad.
En de laatste, de Knobbelklaverzuring oorspronkelijk uit Noord-Amerika en Canada, is een stuk zeldzamer, ook met groene blaadjes en vijftallige gele bloemetjes op hetzelfde moment bloeiend als de Stijve klaverzuring. Eveneens rechtopstaand en door de beharing een grijze indruk achterlatend en ze staat op dezelfde vochtige, stenige plaatsen.
Variaties bij de Gehoornde klaverzuring
De Gehoornde klaverzuring heeft een drietal variëteiten die mogelijk aparte soorten zijn. Dus als je een Gehoornde klaverzuring tegenkomt kan dat zijn: 1. de variatie atropurpurea: met roodbruine tot paarse blaadjes, of 2. de variatie corniculata: met groene blaadjes, of 3. de variatie exilis: eveneens met groene blaadjes maar een stuk kleiner.
Omdat de Heukels leidend is als het over soortbeschrijvingen gaat en alleen de Gehoornde klaverzuring met vaak bruingroene bladen inclusief de variatie atropurpurea beschreven staat, is hier nog geen duidelijkheid over.
Je kan wel op onderstaande foto de verschillen in variaties zien. Links de variatie met altijd geheel of gedeeltelijk paarsbruine blaadjes en een bloemkroon met een oranjegele ring in het hart en uitgerand. Daarnaast de variant met groene blaadjes en zonder oranje gele ring en geheel rechts, de kleine klaverzuring met kleinere groene blaadjes en maar geheel gele bloemetje aan de bloeistengel. De laatste twee klaverzuringen met afgeronde kroonblaadjes.
Mocht je hierover meer willen weten en tijdens je wandelingen in de stad een Gehoornde klaverzuring met net even een ander uiterlijk tegenkomen dan kan je een beschrijving over deze variëteiten in onderstaande link bekijken: Lastige soortgroepen op waarneming.nl Gehoornde klaverzuring
Het blijkt dat de roodbruin gekweekte variant die uit Zuid-Europa wordt geïmporteerd met kuipplanten, na een aantal generaties toch weer in plaats van roodbruine blaadjes groene blaadjes krijgt, de oorspronkelijke kleur dus.
Over de kleurvariatie ten gevolge van hittestress is eerder een artikel verscheen op Stadsplanten door Barbara Gravendeel: Klaverzuring roder in het stadse hitte-eiland
Ook eerder verschenen op Stadsplanten het artikel van Rutger Barendse over gele klaverzuringen https://www.stadsplanten.nl/2017/09/zure-klavertjes/ en van Peter Wetzels de wilde tuin.
Slapende blaadjes
De blaadjes van sommige klaverzuringen reageren op licht en kunnen in de avond en nacht maar ook bij donker weer of regen, overdag samenvouwen. De blaadjes kunnen zowel over de lengteas naar binnen vouwen en vervolgens bij de voet naar beneden vouwen. Aan de voet van de drie deelblaadjes zijn scharniertjes die hiervoor zorgen. Zo krijgen ze weer een heel ander uiterlijk.
De drie deelblaadjes zijn omgekeerd hartvormig en ze lijken op klaverblaadjes, vandaar de naam klaverzuring.
Hoe weet je nu welke klaverzuring je ziet?
De Stijve klaverzuring heeft geen steunblaadjes. De Gehoornde klaverzuring en Knobbelklaverzuring hebben wel steunblaadjes. De Gehoornde klaverzuring heeft bredere steunblaadjes dan de Knobbelklaverzuring.
Vruchten en vruchtstelen
De bovenstandige vruchten zijn vijfhokkig en zijn afhankelijk van de soort op verschillende manieren behaard. De Stijve klaverzuring heeft een doosvrucht die verspreide, lange afstaande haren heeft. De Gehoornde klaverzuring is korter behaard en de Knobbelklaverzuring heeft eveneens een korter behaarde vrucht.
De vruchtstelen zijn bij de Stijve klaverzuring opgericht of afstaand. Dit in tegenstelling tot de Gehoornde klaverzuring en de Knobbelklaverzuring. Bij deze twee soorten is de vruchtsteel teruggeslagen terwijl de vrucht zelf rechtop blijft staan. Dat geeft een heel andere indruk, je krijgt dan een soort z-vorm tussen de stengel en de vrucht die verticaal blijven staan en het tussenstuk, de teruggeslagen vruchtsteel die het tussenstuk van de z vormt.
Zaden
Voor het onderscheid tussen Gehoornde klaverzuring en Knobbelklaverzuring kan je ook naar de zaden kijken. De Gehoornde klaverzuring is regelmatig geribd en effen van kleur terwijl de Knobbelklaverzuring onregelmatig geribde zaden heeft met witte stipjes.
Tot slot een overzicht van de besproken onderdelen in een tabel.
| Onderdeel/Plantnaam | Gehoornde klaverzuring (atropurpurea) | Stijve klaverzuring | Knobbelklaverzuring |
| wortel | kruipend wortelend op knopen | niet wortelend op knopen | niet wortelend op knopen |
| kroonbladen | donkergeel oranje licht uitgerand met oranje ring in hart | geel, afgerond | geel, afgerond |
| stengel | kruipend | rechtopstaand of opstijgend | rechtopstaand of opstijgend |
| blad | bruingroen paars, behaard | groen, bladrand gewimperd | groen, bladrand gewimperd |
| beharing bladsteel en stengel | lange enkelvoudige beharing haren alle kanten uitwijzend | lange meercellige haren daartussen korte enkelvoudige haren | lange enkelvoudige haren, aangedrukt daardoor grijze indruk |
| steunblaadjes | ja | nee | ja |
| vruchtsteel | teruggeslagen, z-vorm | rechtop of afstaand | teruggeslagen, z-vorm |
| zaad | regelmatig geribd effen van kleur | bruine regelmatig geribd, nauwelijks onderbroken | richels op zaden onregelmatig met witte vlekken |
| vrucht beharing | behaard | lange afstaande haren | aangedrukt kort behaard |
Bronnen
Verspreidingsatlas Gehoornde klaverzuring
Verspreidingsatlas Stijve klaverzuring
Verspreidingsatlas Knobbelklaverzuring
Stadsflora van de Lage Landen, Ton Denters
