Home » Rotterdam

Tag: Rotterdam

Vergelijking van twee raketten

“Ik zie veel vaker Hongaarse dan Oosterse raket” vertelden diverse floristen mij. Dat verbaasde me want mijn ervaring is precies omgekeerd: in Rotterdam vind ik in vrijwel ieder kilometerhok Oosterse raket (Sisymbrium orientale), en af en toe ook Hongaarse raket (Sisymbrium altissimum). Ik vroeg me af of mensen de twee soorten soms verwisselden; het zijn ten slotte allebei raketten met opvallend lange hauwen (vruchten). Maar, dat is niet heel waarschijnlijk want er zijn veel verschillen; als je ze een beetje kent zijn ze makkelijk uit elkaar te houden.

Hongaarse raket (Sisymbrium altissimum)

De Heukels flora geeft als belangrijkste verschillen:

  • Kelkbladen | Hongaarse: ver afstaand | Oosterse: rechtopstaand
  • Stengelbeharing | Hongaarse: onderaan ruw, bovenaan kaal | Oosterse: overal zachtbehaard
  • Bovenste bladeren | Hongaarse: met 2-5 paar smalle slippen | Oosterse: enkelvoudig of met 1 paar slippen
Oosterse raket (Sisymbrium orientale)

Dus keek ik maar eens naar de verspreidingskaartjes van beide raketten. Beide zijn exoten, maar wel ingeburgerd; ze doken ergens tussen 1850 en 1950 voor het eerst op in Nederland. Hongaarse raket kwam hier vanuit Oost Europa, hetgeen gelijk zijn Nederlandse naam verklaard; Oosterse raket uit het Middellandse zeegebied en de regio’s daaromheen,  dus vooral uit zuidelijke richting. Hoewel het beide pioniers zijn die houden van open, droge zandgrond, verschillen ze toch in standplaatsvoorkeur. Oosterse raket houdt ook van stenige standplaatsen. Dat verklaart dat hij zich makkelijker tussen de straatstenen nestelt en het goed doet in het stedelijk gebied. Hongaarse raket wordt in Nederland vooral gevonden langs spoorwegen, op industrieterreinen en in de duinen.

 

Verspreiding van Hongaarse en Oosterse raket in Nederland. De kaartjes tonen de km-hokken waar ze tussen 1990-2019 zijn gevonden. In de legenda zie je dat Hongaarse raket in ruim 3000 hokken was gevonden en Oosterse in nog geen 600 hokken.

Het rechter kaartje laat zien dat Oosterse raket tot nu toe een duidelijke voorkeur heeft voor randstedelijk gebied terwijl Hongaarse raket veel ruimer verspreid is. Den Haag, Rotterdam, Dordrecht en Amsterdam zijn goed op de rechter kaart te herkennen. Hongaarse raket is in vijf keer zo veel hokken aangetroffen. Dit maakt het aannemelijk dat mensen buiten de randstad vaker Hongaarse raket zien dan Oosterse raket.

Maar verklaren de kaartjes dan ook dat ik in Rotterdam meer Oosterse dan Hongaarse raket vind? Oosterse raket lijkt rond Rotterdam wel iets meer gevonden dan Hongaarse raket, maar het verschil op het kaartje is niet zo groot. Toen ik nog wat verder zocht vond ik waarschijnlijk de oorzaak van mijn ervaring: de trend van deze twee soorten.

Links zien we dat Hongaarse raket zijn hoogtepunt had rond 1995 en nu sterk afneemt. Oosterse raket fluctueert sterk, maar toont geen afnemende trend.

Tot mijn verrassing blijkt Hongaarse raket op zijn retour in Nederland; rond 1995 had hij een hoogtepunt en in 2018 was hij ten opzichte van 1990 met zo’n 75% afgenomen. Floristen met twintig jaar ervaring of meer hebben dus het hoogtepunt van de Hongaarse raket meegemaakt. Maar, ik inventariseer pas sinds 2011 en heb die piek dus niet meegemaakt en ervaar alleen de huidige situatie. Als we focussen op de laatste paar jaar zien de verspreidingskaartjes er zo uit:

Verspreidingskaartjes van Hongaarse en Oosterse raket van waarnemingen in alleen de jaren 2015-2019. Het meer Randstedelijke karakter van Oosterse raket is hier heel zichtbaar.

Hier is goed zichtbaar dat Oosterse raket in Rotterdam in de periode 2015-2019 veel vaker is gevonden dan Hongaarse raket. Het klopt dus dat buiten de randstad Hongaarse raket nog steeds algemener is dan Oosterse, want in dezelfde periode in twee keer zo veel hokken aangetroffen, maar het verschil is wel veel kleiner geworden. Veel floristen moeten waarschijnlijk wel hun beeld bijstellen over de algemeenheid van Hongaarse raket.

Oosterse raket (Sisymbrium orientale)

Snoep- en snackplanten

Snacken is misschien niet goed voor de gezondheid, maar wel leuk voor de stadsflora, ten minste als je noten en vruchten snoept. In 2002 schreef Remko Andeweg in ‘Vreemde planten in Rotterdam’ al over de tomaat op straat als bijproduct van ‘broodjes gezond’.  Appelbomen die opkomen uit weggeworpen klokhuizen is ook een bekend fenomeen; zoals de oude appelboom op de kade van de Wijnhaven in Rotterdam. Maar er zijn nog veel meer voorbeelden van planten die dankzij ons snoepgedrag een geschikt plekje hebben weten te bemachtigen tussen de stoeptegels of in een plantsoen, zoals:

Kiwi – Actinidea deliciosa, aangetroffen op het Afrikaanderplein dat als marktplein functioneert | foto: Dick Hoek
  • Vijgen (Ficus carica): eind zeventiger jaren is de eerste verwilderde vijg in Nederland gevonden, nu duikt hij overal in het stedelijk gebied op, in Rotterdam zijn al tientallen waarnemingen van Vijg. Door de gestegen stadstemperatuur in Nederland kan de vijg hier nu goed overleven en we consumeren vast meer vijgen op straat dan vijftig jaar geleden.
  • Kiwi (Actinidia deliciosa): in 2005 werd Kiwi voor het eerst in Nederland verwilderd aangetroffen, door Remko Andeweg in Rotterdam. De afgelopen jaren kwamen daar een stuk of twintig waarnemingen bij. Juli 2019 vond onze Rotterdamse Florawerkgroep een Kiwi op het Afrikaanderplein; gevolg van de wekelijkse markt. Eerder vonden we Kiwi tussen de treinsporen van Rotterdam centraal. Hiervoor is het kiwizaad waarschijnlijk eerst een darmkanaal gepasseerd, dus past hij eigenlijk niet helemaal in dit verhaal.

    Kiemlingen van Dadelpalm – Phoenix dactylifera in plantenbakken met Buxusstruikjes rond de ingang van een moskee in Gouda, 2017
  • Dadels (Phoenix dactylifera): In 2017 vonden we tijdens een FLORON-stadsplantenexcursie in Gouda in diverse plantenbakken en tussen de straatstenen kiemlingen van Dadelpalm. Het zal geen toeval zijn dat dit vlakbij een moskee was. Moskeebezoekers zoeken na het nuttigen van een dadel een plek voor de pit en wat is er dan logischer dan die in een plantenbak duwen. De kiemlingen overleven in ons huidige klimaat de winter niet, dus een volwassen dadelpalm zit er voorlopig niet in.
  • Perzik (Prunus persica): In juni 2019 vonden we met de Rotterdamse Florawerkgroep een Perzikkiemplant in een plantenbak in Rotterdam-zuid. Perzik is waarschijnlijk ook een populaire strandsnack, want behalve waarnemingen in steden en langs de rivieren zijn er diverse planten bij strandopgangen aangetroffen.
  • Chia (Salvia hispanica): Chiazaad werd in korte tijd populair als superfood. In 2013 werden in Amsterdam en Groningen de eerste exemplaren van Chia tussen de straatstenen gevonden; intussen zijn er tientallen waarnemingen, vrijwel allemaal in het stedelijk gebied. Chia is een soort salie, een lipbloemige dus. De stengel is dan ook in doorsnee vierkant met opvallende, ronde hoekribben. Tot nu toe zijn er geen waarnemingen van bloeiende planten. Wel zijn er twee waarnemingen waarin bloeiwijzen te zien zijn; beiden uit november; chiazaad oogsten uit deze verwilderde planten zal er dus in het Nederlandse klimaat voorlopig nog niet in zitten.

    Perzik – Prunus persica opgekomen in een plantenbak in Rotterdam Zuid | foto: Josée van Oers

En waarom vinden we nou wel tomaat en geen komkommer op straat? Dat komt omdat we komkommers onrijp eten en omdat telers tegenwoordig rassen gebruiken met alleen vrouwelijke bloemen die niet bevrucht worden. Ik ben benieuwd welke aanvullingen op de snoep- en snackplantencollectie we de komende jaren nog tegen zullen komen.

Zie ook:

Amerikaan verspreidt zich over Nederland

21 mei 2019 vond ik tijdens een inventarisatie met de Rotterdamse Florawerkgroep voor het eerst Amerikaanse droogbloem (Gnaphalium pensylvanicum) in Rotterdam.  En niet zo zuinig ook, er stonden er tientallen verspreid over de kade van ‘het Haringvliet’.

De eerste waarneming van Amerikaanse droogbloem in Nederland was in 1967 in Baarn tussen parkbeplanting; waarschijnlijk meegekomen als onkruid. Daarna bleef het zo’n dertig jaar stil. Rond 2000 werd hij in Nijmegen gesignaleerd en vanaf 2007 wordt hij daar regelmatig gemeld. In 2007 wordt hij ook gespot in Amsterdam en in het buitengebied bij Sint Oedenrode. In 2008 is Wageningen aan de beurt. Daarna duikt hij ieder jaar op nieuwe plaatsen op. De meeste zijn stedelijk zoals: Culemborg (2010), Eindhoven (2013), Maastricht (2014), Breda (2014), Utrecht (2014), Huizen (2014). Hij is echter ook in het buitengebied gevonden zoals in een maisakkerrand en in de Overloonse duinen. In 2015 was de eerste vondst in Rotterdam.

Verspreidingskaartje Amerikaanse droogbloem d.d. mei 2019. Die ene stip in het Noorden, op Ameland is een waarneming waarbij de plant nog in de olijfboomkuip stond.

Het gebied in Nederland waar Amerikaanse droogbloem is gesignaleerd breidt zich gestaag uit. Het lijkt erop dat hij niet gelijk hele steden verovert, maar stukje bij beetje. Van diverse plekken is bekend dat de bron van de verwildering een kuip met olijfbomen is geweest, die met aarde en mediterrane onkruiden naar Nederland zijn gekomen. In Rotterdam was de eerste vondst (2015) in Kralingen. Opvallend is dat de tweede vindplek (2019) hemelsbreed slechts 500 meter daarvandaan is en we hem de afgelopen vier jaar niet op andere plekken in Rotterdam zijn tegengekomen. Ik vermoed dat de nieuwe vindplaats vanuit eerdere verwildering is gekoloniseerd, we hebben geen olijfboomkuipen in de nabije omgeving gezien.

Hoe de soort in het buitengebied terecht komt is mij onbekend, maar het lijkt me waarschijnlijk dat ook dat niet direct vanuit de olijvenkuipen gebeurt, maar vanuit al eerder ontstane stadspopulaties.

Amerikaanse droogbloem krijgt paarsbruinige bloemhoofdjes in knoedels langs de stengel in plaats van de lichtgele tuilen bij de Bleekgele droogbloem. Het blad is ook minder witviltig behaard en de hogere bladeren zijn breder dan bij de Bleekgele. De soort is in de eerste jaren dat hij in Nederland werd gevonden aangezien voor Paarse droogbloem, maar die heeft tweekleurige bladeren: groenglanzend van boven en witviltig van onderen; er zijn intussen wel een paar Nederlandse waarnemingen van Paarse droogbloem.

Ik ben benieuwd of de Amerikaanse droogbloem heel Rotterdam gaat veroveren.

 

Klimmen met haakjes

In 2016 namen we met de Rotterdamse Florawerkgroep een kijkje op de Protestantse begraafplaats Charlois als onderdeel van een kilometerhok dat we inventariseerden. De paden en de grafplekken leverden niet veel bijzonders op: er was druk geschoffeld. Maar, door een buxusheg groeide een klimplant die onze aandacht trok: zowel de bladrand als de hoofdnerf van het blad en de stengels waren bezet met haken; hiermee kan de plant zich vasthaken en omhoog klimmen.

Vrouwelijke bloem van de ‘Stekelwinde’ – Smilax aspera 
foto: André de Jongh

Ik herkende de plant als ‘Smilax’, niet omdat ik die uit het wild kende, maar omdat ik daar als kind veel historische afbeeldingen van had gezien. Toen ik klein was organiseerde mijn vader namelijk af en toe een avondje waarin hij aan bezoek de geschiedenis van botanische boekillustraties liet zien. Om de veranderende conventies en technieken (houtdruk, kopergravure, lithografie, etc.)  rond botanische illustraties door de eeuwen heen te laten zien haalde hij allerlei oude boeken uit de kast en gebruikte hij onder andere Smilax aspera als voorbeeld. Smilax aspera is namelijk in vele natuurhistorische boeken terug te vinden omdat de wortels als geneesmiddel werden gebruikt.

Smilax aspera (vrouwelijke plant) in vrucht.
Foto genomen in de Cevennen, Frankrijk

Smilax aspera heeft als onofficiële Nederlandse naam ‘Stekelwinde’, zo wordt de plant in ieder geval genoemd in Dodoens Cruijdeboek uit 1554. Stekelwinde wordt niet aangeboden als tuinplant maar is inheems in het mediterrane gebied, delen van Afrika en Azië. Hoe de ‘Stekelwinde’ op de begraafplaats terecht is gekomen zullen we wel niet meer achterhalen, mogelijk meegekomen met plantgoed of door trekvogels in hun ingewanden vervoerd en hier uitgepoept. Smilax aspera is de afgelopen jaren nog op twee andere plekken in Nederland opgedoken: in 2014 in een tuin in Rotterdam en in 2009 op een begraafplaats in Amsterdam.

In 2018 is André de Jongh terug geweest om te zien of de ‘Stekelwinde’ zich op deze plek handhaaft. Dat bleek het geval te zijn: hij groeide over en door de Buxusheg tussen twee graven. Alleen was de Buxus in 2018 wel sterk aangetast door de Buxusmot. Als de Buxus deze aantasting niet overleeft en wordt gerooid, is de kans groot dat de ‘Stekelwinde’ op deze plek verdwijnt.

De groeiplek van de ‘Stekelwinde’ – Smilax aspera op de protestantse begraafplaats Charlois – foto: André de Jongh

De opmars van Bleek cypergras

Vorig jaar juni verschenen er in ons achterpaadje een heleboel groene rozetjes tussen de tegels. Ze waren me eerst niet opgevallen, maar toen ze wat groter werden kon ik er niet meer omheen: ik fietste een deel van de groene rozetten plat. Toen ze nog wat verder uitgroeiden realiseerde ik me dat het Bleek cypergras (Cyperus eragrostis) was.

Bleek cypergras in ons achterpaadje; eind juni zijn het sprieten van zo’n twintig centimeter maar nog geen bloeiwijze te zien. De bladeren vormen schijnstengels, dat wil zeggen dat alle bladeren direct bij de wortels beginnen en niet op een stengel zijn ingeplant. De bladloze stengel komt daarna uit die koker van bladeren (schijnstengel) tevoorschijn.
De bladeren van Bleek cypergras hebben mooi groen gestreepte bladvoeten met langs de rand brede vliezige randen.

Hoewel ik niet weet hoe de soort hier terecht is gekomen verbaasde het me niet echt dat deze soort hier opdook. De afgelopen twee jaar was ik hem al een paar keer in de stad tegen gekomen, zowel op plekjes met een vochtige bodem, als in een verwaarloosde voortuin die er voor een kwart mee was gevuld. Daarnaast was het me als FLORON-districtscoördinator opgevallen dat er sinds 2015 behoorlijk wat hokken waren bijgekomen waar deze soort niet eerder was gevonden, zowel binnen als buiten de stad. Het kaartje van de verspreidingsatlas laat goed zien hoe deze soort zich recent enorm heeft uitgebreid. Alle rode stippen zijn van 2015-2017 en een paar van 2018. In 2003-2013 werden er bij kilometerhokinventarisaties minder dan tien waarnemingen per jaar gedaan. In zowel 2016 als 2017 waren dat meer dan veertig waarnemingen per jaar.

Waarom de soort zo is toegenomen weet ik niet zeker; maar voor ons achterpaadje geldt wel dat de grond vochtig is en daar steeds vaker een tijdlang water blijft staan door het toegenomen aantal hoosbuien. Dat past bij zijn voorkeur voor vochtige grond die ‘s-winters onder water staat. Bleek cypergras heeft zijn natuurlijke verspreiding in de moerasgebieden van het westen en zuid-westen van de V.S. en delen van Zuid-Amerika.

De rozetjes zijn ook dit jaar in ons achterompaadje verschenen en in augustus zullen de bloeiwijzen wel weer voor een mooie vergroening zorgen. Want Bleek cypergras heeft een prachtige bloeiwijze die wat lijkt op die van Papyrus, en is daarmee een sieraaad voor ons achterpaadje. Ik hoop dat hij niet zo invasief blijkt te zijn dat ik een hekel aan hem krijg.

Bleek cypergras- Cyperus eragrostis

bronnen: FLORON nieuws nummer 9 (dec 2008) en Verspreidingsatlas.

De overeenkomst tussen eendenkooi en achterpad

Enkele jaren geleden inventariseerden we het terrein van de Eendenkooi Bakkerswaal bij Krimpen aan den Lek. Rond de plas en de vangpijpen van de eendenkooi ligt een flink stuk vochtig bos. Een van de planten die we in het bos aantroffen was Muursla (Mycelis muralis), een plant met prachtig ingesneden bladeren; de bladtop doet me altijd denken aan de bastions in onze vestingsteden hetgeen dan weer een makkelijk ezelsbruggetje is naar de ‘muur’ in de naam van de plant. De vertakte bloeiwijze met kleine hoofdjes met steeds vijf gele lintbloemetjes is wel elegant, maar niet erg opvallend.

Verspreidingskaartje van Muursla – Mycelis muralis

Ik was verrast over Muursla in het Eendenkooibos want ik kende Muursla uit achterpaadjes en brandgangen in de stad. Maar, voor een van mijn medefloristen was zo’n vochtig bos juist het bekende biotoop van Muursla en was hij juist verrast door mijn ervaring uit de stad. Kortom de biotopen zijn verwant en Muursla voelt zich thuis op vochtige beschaduwde plekken van niet al te zure en schrale grond, liefst met wat goed verteerde humus. Het verspreidingskaartje van Muursla laat dit dubbele verspreidingspatroon duidelijk zien: Rotterdam, Den Haag, Amsterdam, Groningen, Nijmegen maar ook Dordrecht, Tilburg en Eindhoven zijn op de kaart te herkennen als een opeenhoping van zwarte stipjes, daarnaast zijn er enkele streken waar hij ook buiten de steden veel voorkomt zoals Zuid-Limburg, Oost-Gelderland, Twente, Utrecht en de Hollandse duinstreek.

De vertakte bloeiwijze van Muursla – Mycelis muralis met kleine bloemhoofdjes met maar vijf lintbloemen.

Dat de biotopen van Vochtige bossen en achterpaadjes verwant zijn blijkt ook uit andere soorten die ik vooral op deze twee plekken tegenkom zoals Bosveldkers, Groot heksenkruid en Bergbasterdwederik. Vorig jaar trof ik zelfs Reuzenzwenkgras (Festuca gigantea) aan in een brandgang in Dordrecht, een soort die ik in de buurt van Rotterdam ken uit de grienden en andere vochtige bosjes langs de oevers van de rivier.

 

Boompjes en boompjes

Ik werk in het hart van Rotterdam aan de Scheepmakershaven. Op de fiets naar huis spot mijn oog dan natuurlijk wel eens wat stadse flora waar ik voor afstap omdat ik het niet (her)ken of omdat het er bijzonder fraai bij staat.

Boompje langs de Boompjes: Uitgebloeid staketsel van Dichtbloemige kruidkers – Lepidium densiflorum

Zo fiets ik regelmatig een klein stukje langs De Boompjes, een drukke weg langs de Noordoever van de Maas. In de tegelvoegen langs het fietspad schoten in juni een heleboel dezelfde plantjes op. Beneden aan de plant zitten wat grotere getande bladeren, op een hoogte van zo’n tien tot twintig centimeter vertakten de planten zich en de takken dragen wat smallere blaadjes en daarboven een enorm lang uitgroeiende tros met bloemetjes en vruchtjes zoals dat bij veel kruisbloemigen voorkomt. Het is inderdaad een kruisbloemige, maar dat is lastig te zien aan de kroonbladeren want die heeft de Dichtbloemige kruidkers (Lepidium densiflorum) niet. De vruchten verraden wel dat hij bij deze familie hoort. Ze lijken een kleine versie is van de vruchten van Witte krodde en nog veel meer op de vruchten van de andere Kruidkersen (Lepidiums).

Steenkruidkers is zijn nauwverwante broertje die je in en buiten Rotterdam veel vaker tegenkomt. Meest opvallende verschillen zijn dat die alleen maar ongetande bladeren heeft en een muizenlucht verspreid terwijl de geur van de Dichtbloemige kruidkers niet opvallend is. Dichtbloemige kruidkers stamt oorspronkelijk uit Noord-Amerika en is, tussen 1975 en 1999, ingeburgerd in stedelijk gebied in Nederland. Hij is in Nederland nog steeds vrij zeldzaam, maar is in Rotterdam soms massaal aanwezig.

Na mijn vakantie fietste ik weer langs de plek. Alle exemplaren waren nu uitgebloeid en er restte niets dan een woud van skeletten: prachtige miniboompjes langs de Boompjes.

Net uitlopende bloeiwijze van de Dichtbloemige kruidkers – Lepidium densiflorum. foto: Bas Kers tijdens excursie van de Rotterdamse Florawerkgroep
Dichtbloemige kruidkers – Lepidium densiflorum, al flink in vrucht en met bovenaan nog wat bloemen (zonder kroonbladeren).

Al tien jaar ligt hij aan de voet van de kerk

Verspreidingskaart Liggende Ganeznvoet 2017 – overgenomen van de Verspreidingsatlas

Ganzenvoeten (Chenopodium) vind ik een leuk geslacht en kan er altijd van genieten als er weer ergens gerommeld is, wat zand is aangevoerd en er daarna een heel scala tevoorschijn komt zoals Stippel- Korrel-, Rode-, Mel- en soms Zeegroene ganzenvoet. Zelfs Welriekende ganzenvoet heb ik nu twee keer op zo’n plek gevonden. Maar niet alle ganzenvoeten komen daar naar boven. Ik had verwacht dat ik Liggende ganzenvoet (Chenopodium pumilio) wel ooit eens bij een excursie langs de grote rivieren tegen zou komen. Het verspreidingskaartje van deze soort laat namelijk zien dat dat een belangrijk verspreidingsgebied is en als je per kilometer kijkt zie je nog duidelijker dat hij echt veel langs de rivier opduikt.

Maar dat liep anders; mijn eerste kennismaking was in 2015 in het hart van Rotterdam, in de buurt van de Laurenskerk. Omdat hij zo goed kan liggen overleeft hij in de bredere voegen van de straat zelfs autobanden en ander plettend verkeer en valt hij daar niet erg op. Maar, langs de randen van de straat vind je wat mooiere exemplaren. Liggende ganzenvoet doet denken aan Zeegroene ganzenvoet met ovale gelobde blaadjes. Maar de blaadjes zijn doffer, gemiddeld kleiner en van onderen bezaaid met gele klieren die een lekker geurende stof uitscheiden. Bij zeegroene ganzenvoet zijn de blaadjes blauwgroener van kleur en wit van onderen.

 

Het voorkomen van Liggende ganzenvoet nabij de Laurenskerk was voor mij een verrassing, maar toen ik ernaar zocht bleek hij zeker niet nieuw en de eerste waarneming van deze vindplaats is in 2006 doorgegeven door Remko Andeweg, stadsecoloog van Rotterdam. De plant komt ook op andere plaatsen in Rotterdam voor. Zo heb ik hem zelf in juli 2017 nog gevonden op een bedrijventerrein op Heijplaat en in 2015 vond ik hem in de wijk Feijenoord aan de rand van de straat. Iedere keer weer een aangename en geurende verrassing.

Liggende ganzenvoet  (Chenopodium pumilio) tussen de klinkers in het centrum van Rotterdam
Ter vergelijking met de Liggende ganzenvoet hier een afbeelding van Zeegroene ganzenvoet (Chenopodium glaucum). De witte onderkant van het blad is hier en daar zichtbaar.
Liggende ganzenvoet (Chenopodium pumilio) met mooie ‘eikenblaadjes’-vormige blaadjes. De lekkere geur ontbreekt op de foto.

 

Bedrijventerrein vol zilveren boeketjes

“Zwenkdravik is de mooiste plant van de avond” zei ik toen we de avond van 2 mei met zeven leden van de Rotterdamse Florawerkgroep een stuk van bedrijventerrein Spaanse Polder hadden geïnventariseerd. We stonden nog wat ervaringen uit te wisselen en puzzeltjes op te lossen. De anderen waren het eens met mijn keuze: de mooie zilverige boeketjes die op diverse plekken tegen de muren van bedrijfspanden of bij lantaarnpalen waren iedereen opgevallen.

Zwenkdravik (Anisantha tectorum) is een nauwe verwant van de algemenere IJle dravik (Anisantha sterilis). Zwenkdravik blijft kleiner en heeft een compactere bloeiwijze die naar één kant overhangt: een stoffer zonder blik. Beide soorten houden van warme, stikstofrijke, kalkhoudende zandgrond. Omdat het eenjarigen zijn, moet er genoeg verstoring zijn zodat ze een plekje hebben om te kiemen. Zwenkdravik staat nog iets warmer en droger dan IJle dravik en komt daarom vooral in de duinen en de steden voor. De bodem in Rotterdam is van oorsprong meestal niet kalkhoudend, maar door het aanvoeren van zand bij het bouwen en bestraten is op heel veel plekken de bodem wel kalkhoudend.

Wat betreft determineren: dit jaar ontdekte ik dat Zwenkdravik aan de voet van de stengel een pyamastreepje heeft, net als de bekende Gestreepte witbol (Holcus lanatus). We vonden een vegetatief (=niet bloeiend) gras op een oud spoorwegemplacement en probeerden het op naam te brengen. We zagen pyamastreepjes en zachte beharing, maar we hadden ook het gevoel: “Dit is geen Gestreepte witbol”. Waarschijnlijk hadden we hem wel met de vegetatieve sleutel uit de flora op naam kunnen brengen, maar dat bleek niet nodig omdat we wat verderop een pol vonden die verder was uitgegroeid en duidelijk maakte dat het Zwenkdravik was. Maar, voordat je bij ieder pyamagras in de stad denkt dat het Zwenkdravik is: ook IJle dravik blijkt een gestreepte voet te hebben.

Als Zwenkdravik wat verder in zijn bloei is verliest hij zijn zilverige charme van dit moment en wordt het een warriger pluim, maar het blijft een leuk gras om te vinden.

Zwenkdravik – (Anisantha tectorum) op bedrijventerrein Spaanse Polder in Rotterdam

 

Zwenkdravik – (Anisantha tectorum): in de zomer, als hij uitgebloeid is. De naalden van de kafjes hebben weerhaakjes waarmee ze in vachten van dieren of kleding van mensen kunnen blijven hangen.

Aaibaar en vluchtig Baardgras

In 2010 vond ik een paar polletjes van een heel aaibaar grasje aan de rand van een braakliggend terreintje in mijn buurt. Het bleek iets te zijn waar ik nog nooit van had gehoord: Baardgras (Polypogon monspeliensis). Het is een eenjarige pionierplant uit Azië en het mediterrane gebied, die zich over de wereld heeft verspreid door zijn zaden mee te laten reizen met wol en graan. Tot 1990 waren er in Nederland slechts enkele waarnemingen van Baardgras, vaak gekoppeld aan vuilnisbelten. In de laatste Heukels staat hij dan ook te boek als ‘zeer zeldzaam’. De afgelopen jaren wordt Baardgras wat vaker gevonden, vooral langs de kust en in de steden. En wat betreft de steden, in het bijzonder in Rotterdam en omgeving.

Baardgras – Polypogon monspeliensis

Na die eerste waarneming kwam ik hem twee jaar later (2012) tegen op een woningbouwterrein in Spijkenisse en in 2014 in de duinen bij Ouddorp. Ik keek wel af en toe of ik hem op mijn eerste vindplek terug kon vinden, maar zoals dat gaat met eenjarige pioniers: als het terrein dichtgroeit en er niet wordt gerommeld kunnen ze niet meer kiemen en verdwijnen ze. Dus na drie jaar ik rekende er niet meer op om hem daar nog terug te zien. Groot was dan ook mijn verrassing toen in 2015 plotseling een prachtig rijtje Baardgraspollen opdook nadat ze de stoep naast het braakliggende terreintje opnieuw betegelden. Of dit Baardgras is meegekomen met vers zand of dat er nog zaad in de bodem zat dat door de graafwerkzaamheden kiemkansen zag weet ik niet. In 2016 heb ik gekeken of hij zich deze keer misschien wel handhaafde, maar nee, niets meer te vinden.

Mijn floracursisten in 2015 heb ik in ieder geval een heel aaibaar grasje kunnen aanbieden om te determineren.

Baardgras – Polypogon monspeliensis (in Spijkenisse)