‘Geel kreng? Nee, hij heeft hauwtjes’

Mei 2010 snuffelde ik in de berm van een fietspad in de buurt van mijn nieuwe huis. De bodem was daar niet dicht begroeid, waarschijnlijk was hij het jaar ervoor overhoop gehaald. Een paar forse planten met trossen gele bloemetjes trokken mijn aandacht. Ze behoorden duidelijk tot de kruisbloemigen, maar welke? Het kwam me niet gelijk bekend voor en hij had nog geen vruchten. Dat maakt het determineren van zo’n gele kruisbloemige vaak lastig. Maar de bloemen waren lichtgeel in plaats van diepgeel, enkele bladeren hadden meer dan twee paar deelblaadjes en de kelkbladen stonden aan het begin van de bloei vrijwel rechtop. Daardoor kwam ik uit op Bolletjesraket (Rapistrum rugosum), een voor mij nieuwe soort.

Een paar weken later kon ik de determinatie bevestigen aan de hand van de zeer charmante bolvormige vruchtjes, die als ze rijp zijn ook nog eens mooie ribbeltjes krijgen. Het is leuk om te zien hoe het hauwtje (vrucht) langzaam opzwelt tot het kenmerkende bolletje met een mooie hals (stijl) bovenop. Aan een nog bloeiende plant vind je vaak meer stadia tegelijk.

Verspreiding

Bolletjesraket komt van oorsprong voor in het Middellandse Zeegebied en Zuidwest-Azië (o.a. Turkije) en heeft zich daarvandaan verspreid over West- en Midden-Europa. Zoals Eddy Weeda het in de Oecologische flora opschreef: “Zij heeft als bermplant vaste voet gekregen in en om grote steden en langs autowegen waar de grond regelmatig omgewerkt en verplaatst wordt. De Bolletjesraket is een typisch voorbeeld van een neofiet die bestendig aanwezig is zolang het milieu onbestendig blijft.” Gedurende een paar jaar zag ik de Bolletjesraket terug op de plek waar ik hem voor het eerst vond, maar nu is hij daar al weer jaren verdwenen.

Een hauw, de vrucht van een kruisbloemige, heeft een onderste deel met vruchtkleppen waarin meestal de zaden zitten. Het bovenste deel van de hauw is de snavel en die is meestal zaadloos. Maar bij Bolletjesraket zit het zaad juist in de snavel en valt de snavel met zaad in zijn geheel af. Het zaad blijft vele jaren kiemkrachtig zodat bij nieuwe verstoring de Bolletjesraket weer opnieuw tevoorschijn kan komen.

Is dat nou een geel kreng?

Floristen hebben het wel eens over gele krengen in plaats van kruisbloemigen omdat ze lastig uit elkaar te houden zijn, zeker zo aan het begin van hun bloei. Als je een grote breed vertakkende plant hebt vallen gelukkig al veel opties af. Als het stengelblad niet stengelomvattend is kun je Raapzaad, Koolzaad en Wede ook uitsluiten. En dan blijft de bende van vijf over: Bolletjesraket, Herik en Mosterd (Zwarte, Witte en Grijze) – oftewel grote gele kre… kruisbloemigen die van ‘verstoring’ houden zoals gerommelde bermen en gronddepots.

Maar als je geluk hebt vind je rijpe hauwen en dan wordt het plotseling veel makkelijker zoals je hieronder ziet. Zonder hauwen kun je ze soms ook op naam brengen, met hauwen altijd.

Wil je meer gele kr…uisbloemigen?

Onder de gele kruisbloemigen zitten veel echte stadsplanten. Wil je wat meer handvatten om ze op naam te brengen? Dan heb je misschien wat aan mijn workshop over 25 vrij algemene gele kruisbloemigen: als PDF of op YouTube (1 uur).