Bingelkruid uit de tuin

Tot voor kort stonden er ongeveer 70 jaar oude woonblokken in de Hudsonstraat in Breda. Met de sloop in 2019 verdween een mooie populatie steenbreekvarens. Op de overgebleven kale vlakte verschijnen intussen planten die waarschijnlijk in de achtertuinen hebben gestaan. Een mooi voorbeeld is Tuinbingelkruid (Mercurialis annua). In januari stonden zij al of nog in bloei. Aanvankelijk had ik me niet zo in die plant verdiept en dacht dat sommige exemplaren in bloei stonden en anderen niet. Na enige tijd drong tot me door dat de duidelijke bloeiende exemplaren mannelijke planten waren en die anderen de vrouwelijke planten. Die vrouwen bloeien gewoon minder opvallend; de bloemen zitten wat verstopt onder en tussen de bladeren in de bladoksels.

Tuinbingelkruid behoort tot de wolfsmelkfamilie. Dat is een familie waarvan de meeste soorten melksap bezitten. Dat melksap staat onder druk en bij beschadiging van de plant komt het meteen naar buiten. Het sap is meestal sterk tot dodelijk giftig en dient voor de plant als wondafdekking en bescherming tegen vraat. Tuinbingelkruid bezit echter geen melksap, maar is wel giftig. De zaden en de wortels bevatten stoffen die diarree, bloed in de urine en verlamming van blaas- en darmspieren kunnen veroorzaken. Zoals met zoveel giftige planten, werd ook deze plant medicinaal gebruikt en wel als purgeermiddel. Eén van de volksnamen in Frankrijk is dan ook ‘caquenlit’. Denk hierbij ook maar aan ‘pissenlit’, de Franse naam voor paardenbloem. In Frankrijk gebeurt de narigheid kennelijk meestal in bed.

Er is nog een andere soort bingelkruid, namelijk Bosbingelkruid (Mercurialis perennis), vroeger ook wel Overblijvend bingelkruid genoemd. Bij deze soort zitten de vrouwelijke bloemen aan een lange steel. In tegenstelling tot tuinbingelkruid heeft deze soort uitlopers in de grond.
Bingelkruid komt van een woord uit de oudheid namelijk “bongo” wat “knol” betekent. Dit vanwege de vorm van de vruchten. De geslachtsnaam ‘Mercurialis’ komt van Mercurius. Mercurius is de god van de handel en reizigers en daarom zegt een Franse bron dat de vernoeming komt vanwege de zaden die door schoenen worden verspreid. Een Duitse bron zegt dat Mercurius de heilzame werking van het kruid heeft ontdekt. De soortaanduiding ‘annua’ betekent ‘eenjarig’.