Dubbelkelk in opmars

Geplaatst op door

Voor Dubbelkelk (Helminthotheca echioides) moet je vanwege het zachte winterklimaat naar Zeeland hoorde je vroeger vaak. Daar heb ik dan ook mijn eerste waarnemingen van deze opmerkelijke soort gedaan. Het gaat om een middelhoge, zeer ruw behaarde geelbloeiende composiet met een kenmerkend dubbel omwindsel waar de soort de naam “Dubbelkelk” aan te danken heeft. De buitenste rechtopstaande omwindselbladeren zijn bijna bladachtig breed en driehoekig van vorm, de binnenste zijn veel smaller.

De bloemen met hun omwindsels, als een ‘dubbele kelk’.

Dubbelkelk is van oorsprong een mediterrane soort die in een ver verleden op eigen kracht onze delta heeft weten te bereiken. In Zeeland groeit Dubbelkelk vooral op warme zonnige, verstoorde plekken op dijkhellingen, in zandige kalkrijke kleigrond.

Toen de soort voor het eerst aan het begin van de 21ste eeuw aan de westgrens van Zoetermeer verscheen was dat voor ons een grote verrassing. Het betrof een ruig hoekje vergeten terrein aan de rand van het toen net aangeplante Balijbos. Later, vooral na 2006  is haar opmars in onze regio niet meer te stuiten. Tegenwoordig vinden we, vooral op braakliggende terreinen, in verruigde bermen en tussen nieuwe bosaanplant, vrijwel altijd een nog niet eerder ontdekte groeiplaats van deze nieuwkomer.

Gezien nieuwe stedelijke ontwikkelingen braakliggende plekken in de stad laten verdwijnen en ook weer elders doen ontstaan, ligt het voor de hand dat een één- of tweejarige soort als Dubbelkelk nooit lang stand houdt op dezelfde plek. Net als zoveel andere stadsplanten en –dieren leidt ook deze soort een nomadisch bestaan in de stad.

Momenteel komt Dubbelkelk In Zoetermeer in 10 van de 37 stedelijke km-hokken voor.

Uit de literatuur blijkt dat zaad van Dubbelkelk in het verleden nog wel eens onbedoeld mee liftte met landbouwzaden. Maar ook in vogelvoer kan Dubbelkelk verstopt zitten. Zo heeft Engels onderzoek aangetoond dat 438 plantensoorten onderdeel kunnen zijn van vogelvoer of verontreiniging daarvan. Dat laatste zou in stedelijk gebied een rol kunnen spelen gezien er nog wel eens vogelkooitjes leeggegooid worden in het openbaar gebied.

De uitgebloeide plant.

Tot slot dient nog aangetekend te worden dat Dubbelkelk bij mijn weten nooit onderdeel is geweest van de in Zoetermeer gebruikte zaadmengsels.

Over Johan Vos

Na mijn studie biologie aan de Universiteit van Amsterdam ben ik 31 jaar stadsecoloog bij de gemeente Zoetermeer geweest. Mijn eerste werk daar was het adviseren van de Groenafdeling naar meer natuurlijke groenvormen. Het introduceren van inheemse plantensoorten speelde daarbij een sleutelrol. Het waren de jaren van de maakbare samenleving en natuur was “in”. Zoetermeer was een groeistad waar veel mogelijk was. Later ben ik bij dezelfde gemeente in de ruimtelijke ordening terecht gekomen maar affiniteit met de stadsflora heb ik tot op de dag van vandaag (na mijn pensionering) behouden. Tegenwoordig ben ik vooral actief in de plantenwerkgroep van de KNNV.