Vogelmuur – het kanarievoer uit de stad
Het mag bekend zijn dat ik voor deze website graag zoek naar planten die algemeen voorkomen en die bloeien op het moment van publicatie van mijn bijdrage. Planten dus die eenvoudig in de eigen stadse omgeving te vinden zijn als je de deur uitstapt. Vogelmuur (Stellaria media) werd dit keer mijn winnaar.
Hartje winter is het aanbod van bloeiende planten uiteraard beperkter dan midden in de zomer. De Eindejaars Plantenjacht van de Floron is een fantastisch mooie bron om bloeiende winterplanten te leren kennen. De keus was voor mij niet moeilijk. Bijna ieder jaar wint het Madeliefje. Een plant waar iedereen het bloempje van kent en dat eerder op deze website door Peter Hegi is beschreven (zie https://www.stadsplanten.nl/2018/04/die-witte-dingetjes-daar/). Mijn keus viel op Vogelmuur. Het kanarievoer uit de stad.
Om Vogelmuur te vinden hoef je vaak niet eens je eigen tuin uit. Juist als je graag schoffelt om van onkruid af te komen, creëer je een goede voedingsbodem voor Vogelmuur. De plant houdt van een bodem die bewerkt is en er kaal bij ligt. Het is een eenjarige plant uit de anjerfamilie. Eenjarige planten moeten zich haasten om ervoor te zorgen dat ze binnen één jaar ontkiemen, uitgroeien tot een plant, bloemen vormen, bloeien, zaadvormen en verspreiden. Vogelmuur behoort tot de kampioenen als het gaat om de snelheid waarmee ontkiemen tot in bloei komen, verloopt. Enkele weken is genoeg. Door de snelle groei en het feit dat de plant alle vier de seizoenen kan bloeien, kan er per jaar wel sprake zijn van vijf generaties.
Zoals de naam doet vermoeden is er sprake van een associatie tussen deze plant en vogels. Veel vogels zijn verzot op de bladeren en de zaden van Vogelmuur. Vooral loslopende kippen kunnen er geen genoeg van krijgen. In het Engels heet de plant niet voor niets chickweed. Kanarieliefhebbers verzamelen graag Vogelmuur omdat ze weten dat het blad en de zaden niet alleen zeer geliefd zijn bij hun vogels maar ook zeer gezond. Voor insecten is de plant minder interessant. Daarvoor produceren de kleine bloemetjes te weinig nectar. Vogelmuur moet het dus vooral van zelfbestuiving hebben.
In de volksgeneeskunde wordt Vogelmuur aanbevolen om thee van te zetten voor de behandeling van blaas-, long- en nierziekten. Fijngewreven zou het ook uitstekend helpen tegen jeuk.
Ook met weinig kennis van planten is Vogelmuur makkelijk te vinden en te herkennen. Zeker als de plant bloeit en dat doet hij het hele jaar. De bloempjes zijn stervormig en hebben vijf helder witte kroonblaadjes, Laat je niet foppen! Het zijn er vijf maar het lijken er tien. De kroonblaadjes zijn zo diep ingesneden dat het lijkt alsof het om tien blaadjes gaat. Als je zeker wil weten of je met Vogelmuur te maken hebt, kun je naar de beharing van de plant kijken. De bloemknoppen zijn sterk behaard met afstaande haren maar de beharing van de stengels zijn nog veelzeggender. In de lengte richting van de stelen staat een ragfijn rijtje haartjes.
Vogelmuur is sterk vertakt. Vanuit het wortelstelsel strekken zich in alle richtingen de slappe stengels uit waarmee de plant de bodem bedekt. Je kunt de plant in de stedelijke omgeving overal vinden. Vooral op stikstofrijke, verstoorde bodem zoals langs wegbermen, plantsoenen, aan de voet van bomen, langs heggen en braakliggende, omgewoelde grond. Vergeet vooral niet om even in de eigen geschoffelde tuin en bloembakken te kijken.
Op de pagina’s Stadsplanten van Amersfoort proberen wij vooral aandacht te geven aan planten die algemeen voorkomen in een bepaalde tijd van het jaar. Dat geeft de grootste kans dat de beschreven plant eenvoudig op dat moment gevonden kan worden in de eigen omgeving. Daarnaast melden wij uiteraard ook vondsten van bijzondere, zeldzame planten.
Joop de Wilde
