Een kleintje van de andere kant van de wereld met explosieve hauwen

De andere kant?

De andere kant van de wereld. Dat wordt wel eens gezegd als het om Nieuw-Zeeland gaat. Vanuit Nederland gezien ligt Nieuw-Zeeland niet exact aan de andere kant van de wereld, dat is namelijk ergens in de Grote oceaan. Het dichtsbij dat punt in de oceaan liggen de Chatham-eilanden. Deze zijn evenwel onderdeel van Nieuw-Zeeland. Deze eilandengroep ligt 800 km ten Oosten van Nieuw-Zeeland in de Grote oceaan. Goed, heel verhaal, over het kleintje van de andere kant van de wereld die zijn naam in ieder geval ontleent aan Nieuw-Zeeland.

Dat kleintje

Dat kleintje, dat is de Nieuw-Zeelandse veldkers, Cardamine corymbosa. Ooit had deze een andere Nederlandse naam, de Eenbloemige veldkers. Op zich heel toepasselijk, vaak met maar één bloem per rozet. Dit in tegenstelling tot de andere veldkersen die allemaal een tros bloemen hebben. Iets anders dat opvalt zijn de lange hauwen die stijf rechtopstaan.

Habitus Nieuw-Zeelandse veldkers, Cardamine corymbosa, met rechtopstaande hauwen.

Fraai gezicht, echter …. de soort is klein en al deze kenmerken vallen nu niet direct op van een afstand. Volgens Heukels’ 24ste editie is de soort 0.03 – 0.10 m hoog en met kroonbladen van 2-3 mm. Alles miniatuur dus. Alleen die hauwen, die zijn buiten proportie groot. Hoewel klein, heeft de soort, net als andere kleine veldkersen, een buitengewoon goed ontwikkeld mechanisme van verspreiding van de zaden. Door het ontbreken van de middennerf tussen de twee vruchtkleppen komen deze onder spanning te staan bij uitdroging, waardoor de zaden uiteindelijk weggekatapulteerd worden, soms tot een meter ver (Hoste et al., 2008).

Verspreiding

De eerste melding van Nieuw-Zeelandse veldkers, door Beringen in Kijk op Exoten van 2020 nog Eenbloemige veldkers genoemd, in Nederland dateert van 2000 en is in Nederland hoogst waarschijnlijk via sierteelt vanuit Engeland hier terecht gekomen. In Dumortiera 93 is de hele geschiedenis van de verspreiding Engeland, Nederland en België van deze soort te lezen.

In Deventer duikt de soort voor het eerst op bij Bathmen in 2017, waar deze op een kerkhof gevonden is tijdens een reguliere inventarisatie. In 2021 kreeg ik een melding van een inwoner van de binnenstad die zich geen raad wist met de kleine plantjes in een straatje in de buurt. Het bleek om een populatie te gaan van Nieuw-Zeelandse veldkers, en een behoorlijke populatie ook. Waarschijnlijk staan ze er al veel langer dan 2021 en waren ze niet eerder opgevallen.

Nieuw-Zeelandse veldkers in één van de straatjes in de Deventer binnenstad.

In een donkere hoek van een straatje in de binnenstad staan enkele tientallen planten die door de gemeente op fanatieke wijze, edoch op een milieuvriendelijke manier, worden verwijderd met heet water en stoom. Dat heeft bovengrondse effecten door het verdwijnen van de planten. Echter … door de aanwezigheid van knolletjes of korte dunne wortelstokken is de soort vaak al na een paar weken weer zichtbaar en gaat dan weer tot bloei over. Vaak met een vorm van cleistogamie. In dit geval hebben de bloemen dan geen kroonbladen of zijn deze sterk gereduceerd. Deze cleistogamie treed ook op later in het jaar.

Taxonomie

Dat de naamgeving en verdere taxonomie nog niet geheel uitgekristaliseerd is valt o.a. op te maken uit Kijk op exoten 2020. Beringen noemt hierin de Nieuw-Zeelandse veldkers nog Eenbloemige veldkers. Overigens geheel in lijn met wat Braithwaite in 1991 nog Cardamine uniflora noemt. In datzelfde artikel valt ook op te maken dat C. corymbosa voor die tijd als variëteit van C. hirsuta werd erkend, namelijk C. hirsuta var. uniflora. Men verkeerde in goed gezelschap. Uit de correspondentie tussen J.D. Hooker en Charles Darwin uit 1844 in het Darwin Correspondence Project van de Universiteit van Cambridge valt al op te merken dat Hooker de Nieuw-Zeelandse veldkers als een variant van Kleine veldkers opvatte.
Volgens Hoste (2008) is het nog steeds niet volledig opgehelderd of een aantal kleine kersen, waaronder C. hirsuta, C. flexuosa en C. corymbosa, werkelijk andere soorten zijn.

Bronnen