Kikkerfruit of Kruipende wisselbloem

Geplaatst op door
*Kikkerfruit in de verharding

Op zaterdag 8 oktober jl. trof een aantal leden van de Zoetermeerse plantenwerkgroep in de verharding een tot dan toe onbekende bloeiende plant aan. Na wat puzzelen en de hulp van een identificerende app. kwamen we bij de Kruipende wisselbloem (Phyla nodiflora) uit. Een zeldzame soort, oorspronkelijk afkomstig uit Zuid-Amerika, die blijkbaar de Heukels’ 24ste druk heeft gemist.

Beschrijving 

Kruipende wisselbloem behoort tot de ijzerhardfamilie. Het gaat om liggende tot half opgaande planten met in de bovenste helft grof gezaagd tegenoverstaand blad. De bloemen zijn wit of lichtroze van kleur en staan in hoofdjes bijeen. De meeste bloemhoofdjes zijn donker in het midden vanwege de nog in knop staande bloemen. De groeiwijze van deze soort leent zich voor het gebruik als bodembedekker. Daarbij moet wel aangetekend worden dat de soort niet helemaal winterhard is..

*Bloemhoofdje met donker hart

Naamgeving

Phyla is afkomstig van het Griekse Phule waarmee een volksstam wordt aangeduid wat verwijst naar de dichte bloeiaar. De soortnaam nodiflora (node = knoop) en (floris = bloem) is eveneens een verwijzing naar de in hoofdjes groeiende bloemen. Overigens kent de naam Phyla nodiflora vele synoniemen. De Nederlandse naam Verkleurbloem dankt de soort aan de rijke kleurschakering van de diverse tuinvormen van deze soort. Wellicht is de naam wisselbloem daar ook op terug te voeren. En dan die merkwaardige Engelse aanduiding“ frogfruit” (kikkerfruit).

Kikkerfruit

Kikkerfruit heeft niets met kikkers te maken. Het heeft wel te maken met hoe een woord in de loop der eeuwen kan “verwateren”. Het verhaal gaat dat in de Middeleeuwen boeren ontdekten dat er na het hooien laagblijvende planten opdoken. Omdat hooiland ’s ochtends vaak in mist gehuld was, werden laagblijvende planten ‘mistfruit’ genoemd. Langzaamaan veranderde mistfruit (fogfruit) in kikkerfruit (frogfruit). Een paar Engelse synoniemen voor frogfruit zijn: Turkey tangle fogfruit, Capeweed, Matchhead, Creeping Charlie en Carpetweed.

Verspreiding

Kruipende wisselbloem komt oorspronkelijk voor in tropische streken van Noord- en Zuid-Amerika en heeft zich later ook in soortgelijke gebieden in vrijwel alle continenten gevestigd. In België en Nederland is het een weinig winterharde tuinplant die zich ook wel eens buiten de tuin manifesteert. In beide landen gaat het om een handvol meldingen, allemaal van na 2010. De waarneming van 8 oktober is de 7de waarneming in Nederland en ook gelijk de meest noordelijke. Ton Denters noemt deze nieuwkomer in zijn meest recente stadsplantenboek “een prille straataanwinst”. Hoe deze zeldzame nieuwkomer in Zoetermeer terecht is gekomen is onbekend. Tuinen in de buurt leverden geen aanknopingspunten op. 

Verspreiding Kruipende wisselbloem in Nederland

Medische betekenis

Wat de medische betekenis betreft vond ik dat het sap van Kruipende wisselbloem gebruikt werd tegen koorts, hoesten en verkoudheid. Ook behandeling tegen mijnworm (een darmparasiet die veel bij mijnwerkers voorkwam) werd genoemd.

*Foto’s: Lucas Breedveld

Over Johan Vos

Na mijn studie biologie aan de Universiteit van Amsterdam ben ik 31 jaar stadsecoloog bij de gemeente Zoetermeer geweest. Mijn eerste werk daar was het adviseren van de Groenafdeling naar meer natuurlijke groenvormen. Het introduceren van inheemse plantensoorten speelde daarbij een sleutelrol. Het waren de jaren van de maakbare samenleving en natuur was “in”. Zoetermeer was een groeistad waar veel mogelijk was. Later ben ik bij dezelfde gemeente in de ruimtelijke ordening terecht gekomen maar affiniteit met de stadsflora heb ik tot op de dag van vandaag, na mijn pensionering, behouden. Tegenwoordig ben ik vooral actief in de plantenwerkgroep van de KNNV.