Zomaar ineens een nieuwe Flora

Wie op zoek is naar de naam van een plant gebruikte vroeger een Flora, een boek met sleutels naar planten, of ging op stap met een ‘wandelende Flora’; een persoon die dat boek van buiten kende en wist toe te passen.  Dat is zeker nog steeds een goed idee, maar na de opkomst van de e-mail en internet zijn er nu waarnemingen-sites, fora, herkennings-apps  die het van thuis uit een stuk gemakkelijker maken en boeken wat op de achtergrond drukken.  Omdat ik de Flora’s, wandelend of thuis op de plank, nog steeds harder aanbeveel wil ik graag de stadsplantenliefhebbers op de hoogte brengen van een bijzonder feit; in 2020 is er al een 3e , na de Heukels’ Flora en Stadsflora van de Lage Landen, Nederlandstalige serieuze Flora uitgekomen: Natuur.Flora.

De schrijver Hans Vermeulen kennen ingewijden als natuureducator in hart en nieren met een passie voor paddenstoelen en planten. In 1999 verscheen van zijn hand de dikke pil Paddenstoelen, Schimmels, Slijmzwammen van Vlaanderen.  650 pagina’s met sleutels van de grootste naar de onbeduidendste ooit aangetroffen zwammetjes. Het bleek geen succesverhaal – er kwam geen tweede editie- en kreeg kritiek van andere kenners. Toch is het een verdienstelijke poging geweest die zeer veel inzicht wierp op de toenmalige rijkdom en meestal toch juist beschreven verschillen.

Ook dit nieuwe boek Natuur.Flora (660 pagina’s) zullen vele kenners aanvankelijk met vreemde ogen bekijken. Hoe kan er opeens een complete Flora bijkomen?  Vermeulen heeft het schrijven van sleutels in ieder geval goed in de vingers en heeft ervoor gekozen vrijwel ALLE soorten na 1950, uit Nederland en België en omgeving, zoals in de Belgische Flora van Verloove en Lambinon, uit te sleutelen. Dus inclusief de verwilderde, adventieven en minimaal veel voorkomende, niet verwilderde, tuinplanten.  Verwacht geen plaatjes, verwacht ook niet al te veel uitleg bij het determineren;  het is een hardcore sleutelboek. Dat uitleg en plaatjes grotendeels ontbreken is wat vreemd omdat is geschreven met  een natuureducatiemissie. En in de natuureducatie worden uitleg en plaatjes juist uitermate veel gebruikt.  Aan de andere kant is er wel grote behoefte geuit door velen naar sleutels waar ‘alles’ in staat en de amateurbotanisten bij een mysteriesoort niet iedere keer 10 boeken op tafel moeten toveren. Sommigen denken vast met weemoed, tot 1983, aan een oudere Geïllustreerde Flora van Nederand door Heimans, Heinsius en Thijsse, waar ook veel tuinplanten in stonden en het leven nog simpel was. Qua sleutels is Natuur.Flora een boek dat daar bij in de buurt komt.

Een boek waar ‘alles’ in staat is natuurlijk onmogelijk, maar toch zou het boek ook stadsfloristen kunnen bekoren.  Puur op het aantal uitgesleutelde taxa wint de flora het van de anderen: Geranium 24 , Hypericum 20,  Festuca 22 , Trifolium 37 taxa. In de Heukels’ Flora 2020 zijn dit er resp. 18, 15, 16 en 21 en in de Nouvelle Flore de Belgique 18, 12, 23, 26. Natuur.Flora beschrijft wel een veel groter gebied, maar doordat de andere flora’s de soorten soms wel vermelden, maar niet opnemen in de sleutels, zijn de aantallen al direct beduidend later. Links en rechts ontbreken er overigens ook wel wat verwilderde soorten in Natuur.Flora.  ‘Alles’ is kennelijk toch niet altijd geheel te bereiken. De ontwikkelingen gaan de laatste decennia ook wel heel erg snel.

Natuurlijk moet het ook over de kwaliteit gaan.  Over de inhoud van de sleutels  kan ik iedereen alvast gerust stellen; die is over het algemeen prima en volgt eigenlijk de vele klassiekere sleutels en de veel beproefde andere flora’s.  Soms is het wat kort door de bocht en er zijn wel voorbeelden te vinden die in eerste instantie wat vreemd voorkomen, maar het essentiële is vrijwel altijd vermeld. Meer dan de sleutels, waarin in code een beschrijving van de zeldzaamheid, is er niet, dus de overige kwaliteit: bredere uitleg, tekeningen, foto’s, is in de andere flora’s te zoeken. Natuur.Flora neemt ook een voorsprongetje op de pas uitgekomen lijst Nederlandse namen voor tuinplanten door NAK en vermeldt heel wat nog niet officiële Nederlandse namen. Ze worden voorafgegaan met een *. Het is een eigen verzameling namen, samengesteld uit diverse volgens mij valide bronnen en dat is ook al een reuzenwerk geweest!, die op heel wat punten afwijkt van de NAK-lijst.

Als deze flora ook echt gaat aanslaan en ook critici feedback willen geven is er natuurlijk ook een tweede verbeterde editie mogelijk en zal het boek nog meer waarde krijgen. Dat communicatie over het boek en de inhoud zeer gewaardeerd wordt blijkt al uit het feit dat de sleutels ook online ter beschikking worden gesteld bij de soortinfo (genusnaam spec.) op Waarnemingen.be en Waarneming.nl.  Ik maakte in overleg met Hans Vermeulen reeds enkele voorbeelden. Zie Hypericum en Mazus .

Ik vermoed dat er relatief weinig wilde of verwilderde planten te vinden zullen zijn die niet in deze flora zijn uitgesleuteld en men zal zelfs ook nieuwe ontdekkingen, meestal ontsnapte tuinplanten, kunnen doen. Er staan heel wat algemeen gekweekte tuinplanten in: neem bijvoorbeeld een lange serie bamboesoorten die officieel nog niet verwilderd zijn vastgesteld en het is al interessant om te lezen dat ze veel worden gekweekt en interessanter; hoe ze dan verschillen van ons wel bekende. En al bij al zal de diversiteit in de Flora’s ook bijdragen aan de kennis over onze wilde en verwilderde planten.